Ağırnas

Ağırnas Köyü, Koramaz Vadisi’nin doğu sırtında yer almaktadır. Vadi, köyün sonunda güneye doğru kıvrılarak devam etmektedir.  Ağırnas Köyü’nün en eski evleri vadiye cepheli bu ön sıradadır ve bu evlerin arasında 1489 yılında burada doğmuş olan Mimar Sinan’ın evi de bulunmaktadır. Ağırnas Köyü’nde bugün mevcut olan en eski yapılar 18. ve 19. yüzyıllara tarihlenmekte ise de köyün kuruluş tarihi bilinmemektedir.

Öte yandan, Mimar Sinan’ın Ağırnas’ta yaşadığı 1500 yılında köyde 53 gayrimüslim ve 3 Müslüman hane mevcuttu. 1520 yılında ise bu sayılar 72 gayrimüslim ve 2 Müslüman hane olarak değişmiştir. Bu ailelerin evlerinin tümünün, aynen Mimar Sinan’ın evi gibi, vadinin kuzey cephesine iki sokak aralığı ile sıralanmış yapılar olduğu kesindir. Aradan geçen yıllar boyunca din değiştirme ve göçler hızlanmış, 1834 yılında köyde yapılan sayımda 145 Müslüman, 28 gayrimüslim hane tespit edilmiştir. 1835 yılında yaşanan depremde oldukça hasar gören Ağırnas’da bu tarihlerde iki cami, bir kilise, iki okul ve yedi bezirhane bulunduğu bilinmektedir. Köy, son yıllarda artan nüfusa paralel olarak kuzeye ve kuzey doğuya doğru yapılaşmaktadır. Köyün kuzeyinde ve eski yerleşimlerle yeni yapıların sınırında yer alan Agios Prokopios Kilisesi 1857 yılında inşa edilmiştir.

İlginç olan husus, vadinin doğu sırtında bulunan ve iki sokak aralığına sahip tüm bu eski evlerin altında birbirlerine tünellerle bağlı bir yeraltı yapı sistemi olmasıdır. Mimar Sinan’ın evinin altında gördüğümüz bu yeraltı yapı kompleksi iki farklı kata yayılarak tüm mahalle boyunca devam etmekte ve civardaki tüm evlerin altına ulaşmaktadır. Mimar Sinan’ın evinin altındaki tünellerde bulunan iki adet kapı taşı, bu yapının ilk inşa amacının savunma amaçlı bir yeraltı şehri olduğunun ispatıdır. Bu yapının dışında yerleşimde iki farklı yeraltı şehri daha mevcuttur. Bağlantıları kapatıldığı için araştırılamayan yapılar da olduğu varsayılabilir. Tüm Ağıırnas’ın altının devasa bir yeraltı şehri olduğunu varsaymak yerinde olacaktır. Kapadokya’da bu tür yeraltı şehirlerinin 7 ila 11. yüzyıllar arasında kazıldığı bilinmektedir ve bu yapılar Ağırnas’ın geçmişinin en az bin yıllık olduğunun bir ispatıdır. Öte yandan, Ağırnas’ın 500 m batısında, Koramaz Vadisi’nin kayalık duvarlarında da sayısız kaya yerleşimi bulunmaktadır.