Koramaz Vadisi’inde bugüne kadar tespit edilmiş olan 21 adet columbarium bulunmaktadır. Bu columbariumların 14 tanesi kubbesel mimari özellikler taşımaktadır. Columbariumların taban ölçüleri ortalama 4,20 mt x 3,47 mt şeklinde iken ortalama tavan yüksekliğinin 4,47 mt olduğu ölçülmüştür. Her bir columbariumda en az 100 en fazla 200 civarı mezar nişi yer almaktadır. Columbarium terimi Roma döneminde ölülerin yakıldıktan sonra küllerinin özel seramik kaplar içerisinde toplu olarak defnedildiği toplu mezarlar için kullanılmaktadır. Columbariumlar, elit olmayan Roma vatandaşlarının, genellikle de kölelerin ve aristokrat evlerinde hizmet eden sonradan özgürleşmiş kölelerin küllerinin saklandığı yerlerdir. Columbariumlar salgın hastalık ve çevresel etkileri göz önünde bulundurularak şehir merkezinden uzakta olan ve yol üstü güzergâhlara inşa edilirdi. Columbariumların ilk yapılmaya başlandığı dönem olan Augustan döneminin sonlarında, yapıların basit bir biçimde inşa edildiği görülmektedir. Augustan dönemi sonrası yapılan columbariumların daha ileri fonksiyonlar kazandığı, Tiberian sonrası yapılan columbariumların ise toprak üstü columbariumlara evrildiği görülmektedir. Columbariumların, bulunduğu çevreden izole edilmiş bir biçimde inşa edilmiş olmaları tipik bir Augustan dönemi anlayışını yansıtmaktadır. Coumbariumların mimari tasarımları kendilerine has bir karakteristiğe sahiptir ve benzersizdir, bununla birlikte toplu defin organizasyonları da yine columbariumlarla birlikte ortaya çıkmış ve sadece buralarda uygulanmıştır. Columbariumların genellikle collegia adıyla bilinen bir organizasyon tarafından idare edildiği bilinmektedir. Sosyal kulüpler olarak da değerlendirilebilecek collegiaların en önemli fonksiyonu defin işlemleri idi. Bu anlamda Koramaz Vadisi, hem şehir merkezine olan ideal uzaklığı hem de şehri doğuya bağlayan yolların geçiş güzergahı üzerinde olması sebebiyle columbariumlar için oldukça ideal bir mekan olmuştur. Columbariumların Roma’nın paganlık döneminde oldukça revaçta olduğu bilinmekle birlikte bu toplu defin alanları Hristiyanlığa geçiş ve ölü yakma geleneğinin sona ermesi ile birlikte önemini yitirmiştir. Fonksiyonsuz kalan bu yapılar zamanla tavanlarına açılan bacalar ile güvercinlik olarak kullanılmaya başlanmışlardır. Columbariumlar duvarlarına işlenmiş mezar nişleri sayesinde günümüze kadar çok yıpranmış olarak ulaşmış olsalar dahi diğer mezar yapılarından kolayca ayırt edilebilmektedirler. Koramaz Vadisi içerisinde yer alan 21 columbariumun 18 tanesi Akbin bölgesi olarak bilinen Ağırnas’ın batısında yer alan bölgede yer almaktadır.
Yazar: Bilgin Yazlık
