Turan (Dimitre)

Koramaz Vadisi, Ağırnas’tan 4 km sonra Dimitre, bugünkü ismiyle Turan Köyü’ne ulaşmakta. Aslında Dimitre Köyü, Koramaz Vadisi’nin ana hattında değil, güneye doğru uzanan bir yan kolunun yamacında yer almakta. Bu bölge, Koramaz Vadisi tüm güzergahı boyunca sahip olduğu en derin noktadır. Dimitre çatalında vadinin derinliği 80 metreye ulaşır. Bu çatalın Dimitre önlerine dek, yaklaşık 700 m kadar devam eden geniş ve derin yan vadi kolundaki duvarlarda bulunan kaya yerleşimleri Ağırnas ile karşılaştırılamayacak kadar fazladır. Bunun sebebi ise, Ağırnas’tan farklı olarak, Turan Köyü sakinlerinin yakın zamana dek bu kayalara oyulmuş yapılarda yaşamalarıdır. Köy, kaya çökmeleri dolayısıyla yaşanmaz hale gelince, 1966 yılında şimdiki yerleşim yerine, platonun üzerindeki düzlüğe taşınmış.

Bu farklılıktan dolayı Dimitre’nin kaya yerleşimleri hem Ağırnas’tan daha fazla, hem de daha çok değişime uğramış. Orijinal yapılar tekrar tekrar değiştirilmiş ve hatta üzerlerine taş kesme evler inşa edilmiş. Köyün güney yamacına taşınması sırasında ev sahiplerinin terk ettikleri bu evlerinin taşlarını da söküp yeni evlerinin inşaatında kullanmaları vadinin kuzey duvarındaki evlerin bir kısmının ortadan kalkmasını ve altlarındaki eski kaya oyması yapıların gün ışığına çıkmasını sağlamış.

 

Koramaz Vadisi’ndeki diğer altı köyden farklı olarak, Turan Köyü 16. yüzyıl başlarına ait her iki tahrir defteri kayıtlarına göre tümüyle Müslümanmış. 1500 yılına ait kayıtlarda 37 hane, 1520 kayıtlarında ise 48 hane bulunduğu belirtilmektedir. 1831 yılında yapılan nüfus sayımında ise köyde 119 hane bulunmaktadır. Bu tarihte Dimitre, Koramaz Vadisi’ndeki tüm diğer köylerden daha kalabalıktı. Daha sonraki yıllar boyunca yapılan tüm sayımlarda köyün nüfusu hemen hemen aynı kalmıştır.

 

500 yıldır tümüyle Müslüman olan bu köyün eski ismi olan “Dimitre” nin 1500 lü yıllardan çok daha eskiye dayanma ihtimali var. Kaldı ki, daha sonradan meskene çevrilmiş eski kaya oyması yapıların içindeki tünellerde “taş kapı” ların mevcudiyeti bunların savunma amaçlı inşa edildiklerinin ispatıdır ve, tüm Kapadokya’da gözlendiği gibi, bu yeraltı yapıları 7. yüzyılda başlayan Arap akınlarına karşı kendilerini savunmak için Hristiyanlar tarafından kazılmıştır.

 

Köyün, Dimitre olan isminin Turan’a değişmesinin hikayesi de ilginç: Köyün 1916 ya dek Dimitre olan ismi bu tarihten sonra, belki de köyün en önemli sakinlerinden Yunus Bekir’in kişisel çabalarıyla Turan’a değiştirilmiştir. İttihat ve Terakki Cemiyeti üyeliği dolayısıyla gençliğini köyünden, hatta yurdundan uzakta, kaçak olarak geçen Yunus Bekir 32 yaşında köyüne dönebilmiştir. 1900 yılından sonra hem köyünde, hem de Kayseri civarında yaptığı birçok eğitim ve sanayi atılımlarının yanısıra, yayın hayatına 1910 yılında başlayan ve ilk Türkçe gazete olan “Erciyes” in basımına da öncülük etmiştir.

Son Dimitreli Hüseyin Emmi’nin Hikayesi